ΑΓΙΟΙ ΚΑΙ ΞΙΟΡΚΙΑ
Ο νοσογόνος ρόλος των κακοποιών δυνάμεων(αερικά,
νεράιδες, δαίμονες, αστρικές επιδράσεις, κακό μάτι) ήταν ο αόρατος ενδιάμεσος
κρίκος που μπορούσε να συνδέει ένα ορατό γεγονός (νόσο) με το ανεξήγητο αίτιο.
Οι αρρώστιες που προκαλούσαν οι δυνάμεις αυτές ήταν κατά κανόνα βαριές ή
ανίατες και οι δυνατότητες του εμπειρικού να παρέμβει ήταν ελάχιστες. Είναι
αυτονόητο, λοιπόν, πως όταν γίνει έστω για την ανακούφιση του οικογενειακού
περιβάλλοντος μόνο θα πρέπει να επικαλείται δυνάμεις μεγαλύτερες από κείνες του
κακοποιού πνεύματος . Τέτοιες δυνάμεις είναι του Θεού, της Θεομήτορος και των προστατών αγίων , από τους οποίους ζητείται
παρέμβαση είτε λόγω συνωνυμίας με τον
άρρωστο, είτε λόγω τοπικής λατρείας , είτε για δυνατότητες που δηλώνονται από
το συναξάρι είτε και λόγω ιδιοτήτων που απορρέουν από το
όνομα(Αη-Λευτέρης,λευτερώνει).Συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις ζητείται η παρέμβαση
του ιερέα με ευχές ή εξορκισμούς, γίνονται τάματα, προσφορές. Παρόλη του την
συλλογική ή ατομική δύναμη ο άνθρωπος ενήλικος ή ανήλικος , σε πολλές περιπτώσεις
παραμένει ακόμα συλλογικά και ατομικά τραγικά αδύναμος.[1]
Τα ξόρκια και οι επωδές είναι λαογραφικά κείμενα που έστεκαν μόνα τους. Συνοδεύονται από παράλληλες ενέργειες και ειδικά αντικείμενα με την βοήθεια των οποίων θα επιτελούνταν οι καθορισμένες ενέργειες και θα επιτυγχάνονταν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα ή ίαση του ασθενούς. Τα ξόρκια είναι «είδος εθιμογλωσσικό, κινείται ανάμεσα στη μαγεία ,την θεραπευτική, της δεισιδαιμονίας και τη λατρεία». (Λουκάτος 1992).Τα κείμενα αυτά τα κατέχουν με αποκλειστικό τρόπο οι γνώστριες και δεν τα μεταδίδουν , μόνο με κάποιο τρόπο τελετουργικό σε ειδικές μέρες ,σε πρόσωπα έμπιστα. Είναι άλλοτε έμμετρα και άλλοτε πεζά και είναι τόσα όσες και οι οχλήσεις που πειράζουν ή φοβίζουν τους ανθρώπους. Σύμφωνα με το Δ. Λουκάτο οι υποδιαιρέσεις τους είναι οι εξής: μαγικοθρησκευτικά ξόρκια και μαγικόφυσικά ξόρκια.[2]
Ο ρόλος των επωδών (εξορκισμοί) , των διάφορων διαβασμάτων δεν είναι δύσκολο να εξηγηθεί .Πρόκειται για προσπάθεια υποβολής με θεραπευτικό σκοπό, διαδικασίες γνωστές από αιώνες. Η μέθοδος θα είναι τόσο πιο αποτελεσματική , όσο πιο έντονα ο θεραπευτής υποβάλλει τον ασθενή του. Γι’ αυτό και ο εμπειρικός θεραπευτής ή ο ιερέας , ή ο μάγος , ή η μάγισσα , φρόντιζαν να δημιουργούν όσο το δυνατό πιο υποβλητικές συνθήκες. Μυστηριώδες σκηνικό ,νύχτα, αστέρια , σπάνια υλικά (πετρώματα ή τμήματα απίθανων ζώων , δυσεύρετα φυτά ή μαγικά υλικά, λατρευτικά αντικείμενα), ακατάληπτος, αποσπασματικός και προστακτικός λόγος, ήταν τα απαραίτητα μέσα που οδηγούσαν στο θεραπευτικό αποτέλεσμα. Εξάλλου είναι σήμερα γνωστή στην Ψυχοσωματική Ιατρική τόσο η δράση του « φαρμάκου- γιατρός » όσο και η χρηση των εικονικών φαρμάκων που κινητοποιούν μέσω του ψυχο - νευρο - ανοσολογικού άξονα την έκλυση βιολογικών ουσιών με φαρμακευτική δράση. Ανάλογοι μηχανισμοί διαπιστώνονται σε όλους τους πολιτισμούς και σε όλες τις εποχές, επιβιώνουν δε και ως τις μέρες μας.[1]
Ως θεραπευτικά μέσα χρησιμοποιούσαν:
Μένουν βεβαίως προς εξήγηση πολλά ακόμα. Ανεξήγητα παραμένουν τα διάφορα ποτίσματα του παιδιού με σάλιο, λόγου χάριν, ή με εκχυλίσματα διαφόρων ουσιών. Οι πιο συχνοί τεχνοκράτες μπορούν να μιλήσουν για αηδείς και παράλογες τελετουργίες. Οι πιο ευφάνταστοι μπορεί να αφήσουν ανοικτό το ενδεχόμενο μιας πρωτόγονης τεχνικής για ανοσοπαρέμβαση.[1]
[1]Ρηγάτος,Γ.(1992).Η υγεία του παιδιού στη λαική μας παράδοση, Αθήνα - Ιωάννινα:Εκδόσεις Δωδώνη.
[2]Ράπτου,Ε.(2009)Διπλωματική Εργασία :Οι γυναίκες στην λαική θεραπευτική:(δημώδη ιατρική),Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Τα ξόρκια και οι επωδές είναι λαογραφικά κείμενα που έστεκαν μόνα τους. Συνοδεύονται από παράλληλες ενέργειες και ειδικά αντικείμενα με την βοήθεια των οποίων θα επιτελούνταν οι καθορισμένες ενέργειες και θα επιτυγχάνονταν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα ή ίαση του ασθενούς. Τα ξόρκια είναι «είδος εθιμογλωσσικό, κινείται ανάμεσα στη μαγεία ,την θεραπευτική, της δεισιδαιμονίας και τη λατρεία». (Λουκάτος 1992).Τα κείμενα αυτά τα κατέχουν με αποκλειστικό τρόπο οι γνώστριες και δεν τα μεταδίδουν , μόνο με κάποιο τρόπο τελετουργικό σε ειδικές μέρες ,σε πρόσωπα έμπιστα. Είναι άλλοτε έμμετρα και άλλοτε πεζά και είναι τόσα όσες και οι οχλήσεις που πειράζουν ή φοβίζουν τους ανθρώπους. Σύμφωνα με το Δ. Λουκάτο οι υποδιαιρέσεις τους είναι οι εξής: μαγικοθρησκευτικά ξόρκια και μαγικόφυσικά ξόρκια.[2]
Ο ρόλος των επωδών (εξορκισμοί) , των διάφορων διαβασμάτων δεν είναι δύσκολο να εξηγηθεί .Πρόκειται για προσπάθεια υποβολής με θεραπευτικό σκοπό, διαδικασίες γνωστές από αιώνες. Η μέθοδος θα είναι τόσο πιο αποτελεσματική , όσο πιο έντονα ο θεραπευτής υποβάλλει τον ασθενή του. Γι’ αυτό και ο εμπειρικός θεραπευτής ή ο ιερέας , ή ο μάγος , ή η μάγισσα , φρόντιζαν να δημιουργούν όσο το δυνατό πιο υποβλητικές συνθήκες. Μυστηριώδες σκηνικό ,νύχτα, αστέρια , σπάνια υλικά (πετρώματα ή τμήματα απίθανων ζώων , δυσεύρετα φυτά ή μαγικά υλικά, λατρευτικά αντικείμενα), ακατάληπτος, αποσπασματικός και προστακτικός λόγος, ήταν τα απαραίτητα μέσα που οδηγούσαν στο θεραπευτικό αποτέλεσμα. Εξάλλου είναι σήμερα γνωστή στην Ψυχοσωματική Ιατρική τόσο η δράση του « φαρμάκου- γιατρός » όσο και η χρηση των εικονικών φαρμάκων που κινητοποιούν μέσω του ψυχο - νευρο - ανοσολογικού άξονα την έκλυση βιολογικών ουσιών με φαρμακευτική δράση. Ανάλογοι μηχανισμοί διαπιστώνονται σε όλους τους πολιτισμούς και σε όλες τις εποχές, επιβιώνουν δε και ως τις μέρες μας.[1]
Ως θεραπευτικά μέσα χρησιμοποιούσαν:
- Σάλιο, μητρικό γάλα, ζεστό αίμα πουλερικού και ανάλατο φρέσκο βούτυρο για εγκαύματα
- Ούρα σαν πρόχειρο απολυμαντικό και αντισηπτικό μέσο σε κόψιμο από μαχαίρι
- Κόπρανα μωρού, σαν εξωτερικά καταπλάσματα σε μάγουλο, για να πέσει το πρήξιμο από δυνατό πονόδοντο
- Δερμάτινα νωπά αρνιών ή κατσικιών που σφάζονταν την ίδια στιγμή σε βαριές αιματώσεις από ξυλοδαρμούς
Μένουν βεβαίως προς εξήγηση πολλά ακόμα. Ανεξήγητα παραμένουν τα διάφορα ποτίσματα του παιδιού με σάλιο, λόγου χάριν, ή με εκχυλίσματα διαφόρων ουσιών. Οι πιο συχνοί τεχνοκράτες μπορούν να μιλήσουν για αηδείς και παράλογες τελετουργίες. Οι πιο ευφάνταστοι μπορεί να αφήσουν ανοικτό το ενδεχόμενο μιας πρωτόγονης τεχνικής για ανοσοπαρέμβαση.[1]
[1]Ρηγάτος,Γ.(1992).Η υγεία του παιδιού στη λαική μας παράδοση, Αθήνα - Ιωάννινα:Εκδόσεις Δωδώνη.
[2]Ράπτου,Ε.(2009)Διπλωματική Εργασία :Οι γυναίκες στην λαική θεραπευτική:(δημώδη ιατρική),Πανεπιστήμιο Αιγαίου.